Η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή
Την Κασσιανή όμως την "κληρονόμησα". Ένα από εκείνα τα κιτρινισμένα βιβλία, που φύλαξε η γιαγιά για την εγγονή της. Το εξώφυλλο είχε χαθεί ήδη. Η μητέρα μου θυμάται πως κυριαρχούσε ένα πένθιμο μοβ χρώμα. Η γιαγιά πέθανε όταν τελείωνα το δημοτικό και τότε μου δόθηκε η παράξενη κληρονομιά της.
Έτος 830 μ.Χ.
Η Βασίλισσα Ευφροσύνη, μητριά του διαδόχου Θεόφιλου αποφασίζει να τον παντρέψει με ένα πρωτότυπο τελετουργικό. Στέλνει εντολή σε όλες τις διοικητικές περιφέρειες της αυτοκρατορίας, να συγκεντρωθούν οι ωραιότερες κοπέλες και να παρουσιαστούν στο παλάτι. Ένα είδος καλλιστείων, όπου συνδοξαζόταν η ομορφιά και η γνώση. Παρ' όλο που τελικά το κρυφό κριτήριο της πρόκρισης έμελλε να είναι η σύνεση και η υποταγή. Στα προκριμματικά η Ευφροσύνη κατάφερε να καταλήξει σε 12 κοπέλες. Αρχοντοπούλες όλες, όμορφες και μορφωμένες για τα δεδομένα της εποχής. Ανάμεσα τους ξεχώριζαν δύο: η Κασσιανή, κόρη εξαίσιας ομορφιάς, η οποία καταγόταν από οικογένεια ευπατρίδη και η Θεοδώρα, αδερφή διακεκριμένου στρατηλάτη του Βυζαντινού θρόνου.
Ο Θεόφιλος παραμένει αμέτοχος της διαδικασίας, αδιάφορος θαρρείς. Ένας εν δυνάμει αυτοκράτορας, που δεν πολυνοιαζόταν για την επίσημη συμβία του! Μέχρι που έρχεται η μέρα της τελικής επιλογής. Το παλάτι ετοιμάζεται για την τελετή και οι εκλεκτές φτάνουν η μία μετά την άλλη. Ο Θεόφιλος αμέριμνος και πάλι περιδιαβαίνει τους κήπους του παλατιού. Και κάποτε το βλέμμα του συναντά την Κασσιανή. Έρως ανίκατε μάχαν...
Έτσι ο διάδοχος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αποκτά επιτέλους ενδιαφέρον για τη διαδικασία επιλογής της συζύγου του. Σπεύδει να πληροφορηθεί ποια είναι η Κασσιανή και μέσα του ξέρει ήδη πως έχει διαλέξει. Αλλά και η Κασσιανή παραδόξως, διαισθητικά, το ίδιο σίγουρη νοιώθει.
Στην έναρξη της λαμπρής τελετής η Ευφροσύνη έχει κι άλλες φαεινές ιδέες. Ένα χρυσό μήλο! Το δίνει στο Θεόφιλο για να το παραδώσει σαν σκήπτρο και πρόκριμα στα χέρια της εκλεκτής του. Εκείνος της εκμυστηρεύεται πως ήδη ξέρει ποια θέλει για σύντροφο. Όμως η βασιλομήτωρ τον προτρέπει να μη βιαστεί, να τις δει όλες. Να κάνει ερωτήσεις, να μην φανεί το "στημένο" της διαδικασίας και δυσαρεστηθούν οι οικογένειες των ευγενών του Βυζαντίου. Όπερ και εγένετο. Ο Θεόφιλος βρίσκεται με το μήλο στα χέρια να προχωρά ανάμεσα από τις ... φιναλίστ. Ο ίδιος μπαίνει στον πειρασμό συχνά να επιταχύνει το βήμα για να φτάσει κοντά στην Κασσιανή. Αλλά η σύνεση νικά. Βαδίζει αργά, κοιτάζει, θαυμάζει, πισωγυρνάει και κάποτε φτάνει επιτέλους μπροστά της. Έτοιμος να της προσφέρει το μήλο.
(Τι συμβολισμός!! Όπως έχασε η Εύα τον Παράδεισο, έτσι θα τον χάσει και η Κασσιανή. Εξ' αιτίας ενός μήλου).
Στέκεται και ενώ την κοιτάζει με θαυμασμό, ο εγωισμός του βασιλόπαιδου ξυπνά μέσα του. Και ο εγωισμός του άντρα, που λαχταρά να υποτάξει για να αναδειχτεί κυρίαρχος. Και απρόσμενα της λέει: "Εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα" (δλδ: από τη γυναίκα πηγάζουν τα χειρότερα, εννοώντας την Εύα). Ταυτόχρονα όμως τείνει ήδη προς το μέρος της το χρυσό μήλο.
Η Κασσιανή κολακεύεται με την κίνηση αλλά και σαστίζει με την κουβέντα του. Ξεπερνά γρήγορα τη χαρά της επιλογής και μένει να παλεύει με την ανάγκη να υπερασπιστεί την γυναικεία της υπόσταση ή να σιωπήσει και να αποδεχτεί στέμμα και έρωτα. Κι η έκρηξη δεν αργεί. Σηκώνει θαρρετά το κεφάλι και κοιτάζει όλες τις εξουσίες που εκπροσωπεί ο Θεόφιλος κατάματα: τον Αυτοκράτορα και τον Άντρα.
Η αίθουσα παγώνει με την αντίδρασή της. Τα γυναικεία βλέμματα της εποχής ...σέρνονται υποτακτικά στα πατώματα και ουδέποτε κοιτούν την εξουσία με αυθάδεια. Όμως η Κασσιανή όχι μόνο σηκώνει το πρόσωπο αλλά αποφασίζει και να αντικρούσει το επιχείρημα. Η φωνή της σταθερή και ατάραχη φτιάχνει το απόλυτο σκάνδαλο της εποχής: το συμβολισμό της γυναίκας που όρθωσε ανάστημα και απάντησε στο διάδοχο του Θρόνου.
"Αλλά και διά γυναικός πηγάζει τά κρείττω", του απαντά αγέρωχα (δλδ: αλλά κι από τη γυναίκα προέρχονται τα καλύτερα, εννοώντας την Παναγία). Η ομήγυρης θορυβείται. Ο Θεόφιλος αντίθετα, προς στιγμήν χαμογελά. Νοιώθει πόσο ξεχωριστό πλάσμα διάλεξε για σύντροφο κι είναι έτοιμος να υποκλιθεί στην ευστροφία και το θάρρος της. Το χέρι του τείνει ακόμη το μήλο κι οι δυο τους κοιτιούνται κατάματα, όταν συνειδητοποιεί πως το πλήθος γύρω τους ζητά θυμωμένο να αντιδράσει. Μία συλλογική αστοχία έχει ερμηνεύσει το θάρρος της Κασσιανής ως θράσος.
Ο Θεόφιλος νοιώθει παγιδευμένος στο ρόλο του και με την αμηχανία της στιγμής αποσύρει το μήλο. Οι κραυγές στην αίθουσα μεγαλώνουν και ο τραγικός Βασιλιάς υποκύπτει στα "θέλω" του χορού που τον περιβάλλει: προσπερνά την Κασσιανή και τείνει αδιάφορα σχεδόν το μήλο στην αμέσως επόμενη υποψήφια, την ήμερη και χαμηλοβλεπούσα Θεοδώρα.
Όμως ο έρωτας -ως συνήθως- αρνείται να κλειστεί σε κοινωνικές συμβάσεις. Η Κασσιανή, πέφτοντας θύμα της ελευθεροστομίας και του ταμπεραμέντου της, έχει χάσει οριστικά το θρόνο. Αλλά ταυτόχρονα έχει κερδίσει την καρδιά του Θεόφιλου. Η Θεοδώρα στέφεται Αυτοκράτειρα αλλά παραμένει ένα μαραζωμένο πλάσμα στη σκιά του ισχυρού της συζύγου. Ταυτόχρονα ένας θρόνος αρχίζει να κινδυνεύει και να κλυδωνίζεται από τις ανίερες συμμαχίες, που έστηνε η άχρωμη Θεοδώρα και ο στρατηγός αδερφός της. Ασχέτως αν εκείνη άγιασε τελικά από τις απιστίες του Θεόφιλου.
Το ίδιο διάστημα Κασσιανή και Θεόφιλος ζουν αρκετές νύχτες πάθους (έτσι επιμένει το βιβλίο της γιαγιάς μου) προτού η "εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή" καταλήξει στο Μοναστήρι.
Κι εκεί όμως η Κασσιανή δέχτηκε τουλάχιστον μία φορά την επίσκεψη του αγαπημένου της. Ο θρύλος λέει ότι κρύφτηκε ακούγοντας τα βήματα του, να πλησιάζουν στο κελί της. Ήταν τότε που συνέθετε το ιδιόμελο της. Το κείμενο βρισκόταν στο αναλόγιο μισοτελειωμένο, ως τη φράση : "ών (ποδών) έν τώ παραδείσω Εύα το δειλινόν".
Ο Θεόφιλος διάβασε το τροπάριο και θέλησε να αφήσει για άλλη μία φορά το "σημάδι" του. Πήρε τη γραφίδα και συμπλήρωσε τη φράση "κρότων τοίς ωσίν ηχηθείσα τώ φόβω εκρύβη", κάνοντας έτσι υπαινιγμό για το φόβο που αυτή ένιωσε όταν τον άκουσε να πλησιάζει. Μόλις ο Θεόφιλος έφυγε, η Κασσιανή γύρισε στο κελί της και είδε την παρέμβασή του. Χωρίς όμως να απαλείψει τη φράση, συνέχισε και ολοκλήρωσε τον ύμνο της.
"Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή,
τήν σήν αισθομένη θεότητα, μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν
οδυρόμενη μύρα Σοί πρό του ενταφιασμού κομίζει.
Οίμοι! λέγουσα, ότι νύξ μοι υπάρχει οίστρος ακολασίας
ζοφώδης τε και ασέληνος έρως της αμαρτίας"....
